1300 / 1333 - Veenontginningsdorp
In werkelijkheid dankt Schoonebeek zijn naam aan de schone op zandgrond stromende beek. Deze beek viel op in het veenland met zijn zwarte watertjes en meren. Schoonebeek is tussen 1300 en 1333 gesticht als veenontginningsdorp en is samen met Roswinkel en Ruinerwold een van de oudste randveenontginningen van Drenthe.
De oudste vermelding is van 8 maart 1333 als ‘Hermannus, rector ecclesie in Sconenbeke’ (Herman, pastoor in Schoonebeek). Dat betekent dus dat er in 1333 al een kerk in Schoonebeek was. Dit in tegenstelling tot vaak in publicaties wordt vermeld, namelijk dat de eerste vermelding dateert van 26 mei 1341.